Vorige Pagina
Home Nieuws 4 mei 2019 5 mei 2019 Monumenten Geschiedenis Plaquette Bestuur Gastenboek Fotoarchief Contact Help ons Archief Wilhelmus

Knokploeg verliest 2 van haar beste krachten

Na de liquidatie van NSB-Burgemeester van Purmerend Van Baak en diens Edamse adjudant Jan de Boer (van Niek) begin 1945, leek het grootste gevaar voor de illegaliteit geweken. De KP (Knokploeg) verwachtte geen represailles omdat de Duitsers dan zeker wisten dat zij het tweetal niet levend terug zouden vinden. In Purmerend wisselde de gedachten van ‘lekker opgeruimd’ en ‘angst voor represailles’ elkaar af. Het onderzoek naar de verdwijning van de twee NSB- ers zat muurvast totdat er uit de familie van de twee vermisten een uitgebreid verraad op gang kwam. Door dit verraad zou de KP twee van zijn beste krachten verliezen.

De hoofdrol in dit verraad speelde een nicht van Jan de Boer, de in Purmerend woonachtige Jannie de Boer. Op de dag van de ontvoering fietste zij door de Purmer en zag op de Oosterweg twee groepjes mannen met verrekijkers de weg afzoeken. Ze herkende Bert Snijder. Toen het nieuws van de verdwijing bekend werd trok Jannie de conclusie dat de mannen in de polder iets te maken moesten hebben met de verdwijning van Van Baak en De Boer. Samen met de tweede waarnemend burgemeester van Purmerend, de NSB-er Gerard Gouda, vertelde zij haar vermoedens aan de Purmerendse Ortzkommandant Walter Sandowski. De dinsdag daarop zag Jannie in Purmerend een man fietsen die ze aan de zijde van Bert Snijder in de Purmer had gezien. Ze volgde de man. Wil Tonneman, die naar een KP-bijeenkomst in het huis van Klaas en Marie de Boer ging. Jannie alarmeerde de Duitsers, die direct actie ondernamen maar bij vergissing in de verkeerde woning terecht kwamen! Klaas de Boer en zijn dochter Ina zagen dat de Duitsers een huiszoeking hielden toen zij van de markt terug naar huis liepen. Ze waarschuwden Bert en de anderen. Men verwachtte geen huiszoeking bij Klaas en Marie, maar voor alle zekerheid werd de vergadering ontbonden, waarop onder andere Wil Tonneman en Mart Schrieken het huis verlieten. Klaas en Bert hebben zelfs nog even staan kijken naar de per abuis uitgevoerde huiszoeking! De Duitsers zagen hun fout echter in en vielen alsnog de woning van Klaas en Marie binnen. Toen er op de achterdeur werd geklopt zei men: “Doe maar open, het zijn de jongens”. Bert probeerde nog via de achtertuin over de schutting te ontkomen, maar het huis was omsingeld.

Bert en Klaas werden meegenomen naar de Ortskommandantur in het huis van Muuses aan de Purmersteenweg. Ze probeerden de Duitsers te doen geloven dat ze zwart handelaren waren en niets met het verzet te maken hadden. Jannie herkende Bert echter en wees hem aan als een vermoedelijke dader van de overval op haar oom en de burgemeester. “Jannie, hoe kun je dat nou doen!”, riep Bert uit.

Webdesign gesponsored door ABRO Creative Purmerend - Laatste Update : 27-2-2020 23:08:07

Liquidatie van Baak en de Boer [1945] Familie schakelt de SD in

Bron : Klasien de Boer

Bert en Klaas werden gevangen gezet in de oude landbouwschool aan de Plantsoengracht (hoek Schapenmarkt). Enkele dagen later zouden ze op transport gaan naar het Huis van Bewaring aan de Weteringschans in Amsterdam. Vanuit hun cel keek het tweetal op de Schapenmarkt, waar Marie de Boer trachtte een glimp van hen op te vangen. Intussen was de KP in staat van alrm gebracht! Een overval op de landbouwschool werd onmogelijk geacht, omdat zich daar tussen de 50 tot 60 ingekwartierde Duitsers bevonden.

Wel probeerde verpleegster Jo Koebrugge de avond van hun arrestatie tot Bert en Klaas door te dringen. Zuster Koebrugge was werkzaam in het Stadsziekenhuis en was tevens verpleegster van de ambulance-afdeling van de KP. Ze vertelde Sandowski dat Klaas een patiënt van haar was en dat hij medische hulp nodig had. Ze kon echter geen identiteitspapieren tonen en werd aan een nader verhoor onderworpen. Ze slaagde er echter in om weg te komen en dook direct onder.

Vanuit de Rusthoeve hield de KP de landbouwschool in de gaten. Een wachtpost zou een seintje geven zodra de auto waarin Bert en Klaas naar Amsterdam zouden worden gebracht zou vertrekken. Via twee tussenposten zou het sein het PEN-huisje aan de Vurige Staart (langs de Jaagweg) moeten bereiken. Daar zat de overvalploeg klaar om Bert en Klaas te bevrijden. Uit verschillende delen van Waterland waren verzetstrijders gemobiliseerd. Met hun stenguns achterop de fiets waren ze toegeschoten. Waterland maakte zich op voor wat het leek een veldslag te gaan worden. Voortdurend hield de overvalploeg de spoorbrug in het oog, waar de laatste tussenpost zat en waarvandaan het beslissende seintje moest komen. Het seintje kwam echter niet! De Duitsers hadden een bevrijdingspoging voorzien en brachten Bert en Klaas verborgen in een burgerauto naar Amsterdam. Ze reisden samen met een Joods gezin dat bij Willem Muts aan het Oudelandsdijkje ondergedoken had gezeten en eveneens waren verraden. Om half zes reed de auto vlak langs Marie de Boer, die voortdurend over de Schapenmarkt heen en weer liep. Een meisje beweerde dat Bert en Klaas ook in de bewuste auto zaten, maar zij werd niet geloofd. De KP liet de auto gaan, ervan overtuigd dat Bert en Klaas nog in de landbouwschool zaten. De overvalploeg bij de Vurige Staart kreeg geen seintje en liet de auto eveneens passeren. Op de pont in Amsterdam realiseerde Bert, die steeds had gedacht dat ze bevrijd zouden worden, zich de ernst van de situatie en zei : “Klaas, het is voor ons verloren.”

Met de grootste moeite kon Marie de verleiding weerstaan Bert en Klaas op te zoeken in het Huis van Bewaring. Tevoren had Klaas haar gewaarschuwd zoiets nooit te doen omdat ze dan misschien ook niet meer terug zou komen. Met hulp van haar kameraden ontdeed Marie zich van alle belastende spullen die ze in huis had. Een huiszoeking kon elk moment worden verwacht zodra de Duitsers zich zouden realiseren dat ze de commandant van de KP-Waterland in handen hadden en dat die bij Klaas en Marie had gewoond. Toen de huiszoeking enige tijd later kwam werd er niets gevonden.

Rond de arrestatie van Bert en Klaas blijft een aantal vragen bestaan. De Duitsers leken zich pas vijf à zes weken na de arrestatie van de KP- ers te realiseren wie ze precies te pakken hadden. Daarna pas volgde de huiszoeking bij Marie de Boer. Hadden de Duitsers de beschuldigingen van Jannie de Boer niet geheel serieus genomen? Toch hielden de Duitsers rekening met een bevrijdingspoging door het verzet en werden Bert en Klaas middels een list naar Amsterdam getransporteerd. Mogelijk nam men aan met illegalen te maken te hebben, maar besefte men niet dat het onder andere om de commandant van KP-Waterland ging? Later bleek dat de Edamse agent Scheers die in dezelfde periode in het Huis van Bewaring in Amsterdam heeft vastgezeten, Bert en Klaas daar nog heeft gesproken. Ze vertelden niet zwaar verhoord of mishandeld te zijn. Mogelijk pakte men het tweetal niet te hardhandig aan om Van Baak en De Boer (van wie op dat moment nog steeds niet officieel vast stond dat ze niet meer in leven waren) niet verder in gevaar te brengen.

Ten tijde van de huiszoeking bij Marie de Boer waren Bert en klaas al niet meer in leven. Op 12 februari 1945 werden zij gefusilleerd op de Jan Gijzenbrug in Haarlem. Ze maakten deel uit van een groepje dat als represaille voor een overval op een Jodentransport op die plaats werd gefusilleerd. Na de oorlog werden Bert en Klaas herbegraven in respectievelijk Edam en Purmerend.

Familie schakelt de SD in Gevolgen voor het Verzet in Waterland

Meer verhalen uit deze reeks;